Sớ Khai Kinh Cầu An II (Từ Vân Phổ Phú)

4. Chú thích

1. Sa giới (沙界): hằng hà sa số thế giới, tức vô lượng vố số thế giới của Phật nhiều như cát sông Hằng (s, p: Gangā, 恆河) ở Ấn Độ. Kim Cang Bát Nhã Kinh (金剛 般若經) có đoạn rằng: “Chư Hằng Hà sở hữu sa số Phật thế giới, như thị ninh vi đa phủ (諸恆河所有沙數佛世界、如是寧為多不, vô số các thế giới Phật có ở sông Hằng, như vậy liệu có nhiều chăng ?).” Câu “Từ vân phổ phú, biển sa giới dĩ trang nghiêm (慈雲普覆、遍沙界以嚴莊)” ở trên có nghĩa là đám mây từ bi trùm khắp mọi nơi, làm cho hằng hà sa số cõi Phật được trang nghiêm.
2. Đại Thiên (大千): tức Đại Thiên Thế Giới (s: mahāsāhasra-lokadhātu, p: mahāsahassa-lokadhātu, 大千世界), hay Đại Thiên Giới (大千界), là vũ trụ quan của Ấn Độ cổ đại. Người Ấn Độ xưa lấy 4 châu lớn và mặt trời, mặt trăng làm một thế giới nhỏ; hợp 1.000 thế giới nhỏ lại thì trở thành Tiểu Thiên Thế Giới (小千世 界); rồi kết hợp 1.000 Tiểu Thiên Thế Giới lại thành Trung Thiên Thế Giới (中千 世界); và kết hợp 1.000 Trung Thiên Thế Giới thì hình thành nên Đại Thiên Thế Giới. Từ đó, nếu kết hợp cả Tiểu Thiên Thế Giới, Trung Thiên Thế Giới và Đại Thiên Thế Giới thì có Tam Thiên Đại Thiên Thế Giới. Người thống trị Đại Thiên Thế Giới là Đại Phạm Thiên Vương (大梵天王) của cõi Sắc Cứu Cánh Thiên (s: Akanistha,色究竟天). Một Đại Thiên Thế Giới đầu có một vị Đại Phạm Thiên Vương và Đại Thiên Thế Giới thì vô lượng vô số; trong khi đó, Đại Phạm Thiên Vương cũng không thể tính hết được. Đại Thiên Thế Giới của chúng ta được gọi là thế giới Ta Bà (s, p: sahā, 娑婆); mỗi Đại Thiên Thế Giới đều có một đức Phật hóa độ, cho nên đức Phật Thích Ca (s: Śākya, p: Sakya, 釋迦) là giáo chủ của cõi Ta Bà. Câu “Pháp vũ triêm châu, tẩy Đại Thiên nhi thanh tịnh (法雨霑週、洗大 千而清淨)” có nghĩa là mưa pháp thấm cùng khắp, làm rửa sạch cả đại thiên thế giới (cõi Ta Bà) được trong sạch.
3. Quỳ tâm (葵心): tấm lòng trong sạch hướng về ánh sáng mặt trời, tâm tận trung và cung kính đối với nhà vua hay người bề trên. Quỳ (葵) là một loại rau hướng về bốn phương mà nở hoa; như Sở Quỳ (楚葵) là loại rau cần, Phù Quỳ (鳧葵) là rau nhút, Nhật Hướng Quỳ (日向葵) là hoa hướng dương, v.v… Cho nên quỳ tâm còn có nghĩa là tâm chí thành, chí kính hướng về đấng tối cao. Trong bài thơ Hữu Tửu (有酒) của Nguyên Chẩn (元積,779-831) nhà Đường có câu: “Quỳ tâm khuynh hể hà hướng, tùng ảnh trực nhi thục minh (葵心傾兮何向、松影直而孰明, lòng thành nghiêng chừ nào hướng, tùng bỏng thẳng mà sáng đâu ?).” Hay trong bài Phụng Hòa Trần Hiền Lương (奉和陳賢良) của Tô Thức (蘇軾, 1037-1101) nhà Tổng cũng có câu: “Vọng cùng hải biểu thiên hoàn viễn, khuynh tận quỳ tâm nhật du cao, thân ngoại phù danh hưu tỏa tỏa, mộng trung quy tư dĩ thao thao (望 窮海表天還遠、傾盡葵心日愈高、身外浮名休瑣瑣、夢中歸思已滔滔, trông cùng biển cả trời xa thẳm, nghiêng tận lòng thành trời lên cao, thân thoát huyễn danh thôi bôn tẩu, mộng trong về ngẫm thôi lao đao).” Hoặc trong bài Đào Hoa Phiến (桃花扇) của Khổng Thượng Nhiệm (孔尚任,1648-1718) nhà Thanh có câu: “Bổ kiểm hà tu thức, quỳ tâm vị khẳng sai (蒲劍何須試、葵心未肯差, kiếm có làm sao thử, lòng thành đâu biết sai).” Câu “nguyện thư Liên Nhãn, phủ giám quỳ tâm (願舒蓮眼、俯鑒葵心)”ở trên có nghĩa là cúi mong quý Ngài hãy mở mắt sen từ bì, thương xót nhìn xuống chứng giám cho lòng chí thành, chí kính của con.